જામનગરમાં રાજકારણીઓ અને રિલાયન્સના હસ્તક્ષેપથી જનતાનું ભવિષ્ય અંધકારમય, સંજય ચેતરીયાના ગંભીર આક્ષેપો | Sanjay Chetriya - thegujaratreport.com જામનગરમાં રાજકારણીઓ અને રિલાયન્સના હસ્તક્ષેપથી જનતાનું ભવિષ્ય અંધકારમય, સંજય ચેતરીયાના ગંભીર આક્ષેપો

ગુજરાતના જામનગર જિલ્લો, જે વિશ્વના સૌથી મોટા રિફાઈનરી કોમ્પ્લેક્સ અને દેવભૂમિ દ્વારકાના પવિત્ર તીર્થસ્થાન માટે જાણીતો છે, ત્યાં આજે સ્થાનિક સામાજિક કાર્યકર સંજય સાજણભાઈ ચેતરીયા(Sanjay Chetriya)એ રાજકીય અને ઔદ્યોગિક હસ્તક્ષેપને કારણે જનતાની વધતી મુશ્કેલીઓ વિશે ખુલ્લેઆમ આક્ષેપો કર્યા છે. તેમના કહેવા અનુસાર, જામનગર અને દ્વારકાનું ભવિષ્ય ‘ધૂધળું‘ બની રહ્યું છે અને સ્થાનિક લોકો ‘ગુલામ‘ જેવી જીવનભરખી જીવવા મજબૂર બન્યા છે. ચેતરીયા, જેઓ જામનગરના સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર લાંબા સમયથી કામ કરતા આવ્યા છે, તેમણે આજે એક વાટાઘાટમાં મુખ્યત્વે રિલાયન્સ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડ (RIL) અને તેના સાથે જોડાયેલા રાજકારણીઓ પર નિશાન સાધ્યું. તેમણે પ્રદૂષણ, રોજગારીના કાયદાઓનું ઉલ્લંઘન, જમીનની દલાલી અને કોર્પોરેટ સોશિયલ રિસ્પોન્સિબિલિટી (CSR) ફંડના દુરુપયોગના મુદ્દાઓ ઉઠાવ્યા.ચેતરીયાના આક્ષેપો જામનગરના વિકાસની બે પાસાને રજૂ કરે છે – એક તરફ ઔદ્યોગિક વિસ્તારથી મળતી રોજગારી અને આર્થિક વૃદ્ધિ, અને બીજી તરફ પર્યાવરણીય અને સામાજિક પડકારો. જામનગરમાં RILનું વિશ્વનું સૌથી મોટું રિફાઈનરી કોમ્પ્લેક્સ 1999થી કાર્યરત છે, જે અહીંના અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવે છે. તેમ છતાં, તેના કારણે થતા પ્રદૂષણ અને રાજકીય હસ્તક્ષેપને લઈને વિવાદો ચાલુ છે.

રાજકારણમાં ઔદ્યોગિક હસ્તક્ષેપ

પરિમલ નથવાણી પર નિશાનચેતરીયાએ તેમના આક્ષેપોમાં RILના ડાયરેક્ટર પરિમલ નથવાણીને મુખ્ય નિશાન બનાવ્યા. નથવાણી, જેઓ જામનગરના સ્થાનિક વેપારી અને RILના સહ-સ્થાપક ધીરુભાઈ અંબાણીના નજીકી સહયોગી રહ્યા છે, તેમને જમીન અધિગ્રહણ અને રિફાઈનરીના વિસ્તારમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેઓ રાજ્યસભાના સાંસદ પણ છે અને ગુજરાત સ્ટેટ ફૂટબોલ એસોસિએશનના પ્રેસિડન્ટ તરીકે જાણીતા છે.

સંજય ચેતરીયા કહે છે, “પરિમલ નથવાણીએ જમીનની દલાલીથી શરૂઆત કરીને સ્થાનિક રાજકારણમાં હસ્તક્ષેપ વધાર્યો. તેમણે આજુબાજુના ગામડાઓમાં સરપંચોને પોતાના લોકો બનાવવાનું કહ્યું, અને હવે તે પગપેસારો ધારાસભ્યોથી લઈને સાંસદીય ચૂંટણીઓ સુધી પહોંચી ગયા છે. આનાથી જનતા ગુલામ બની જવાની છે.”આ આક્ષેપો નથવાણીની રાજકીય ભૂમિકાને ધ્યાનમાં રાખીને વધુ ગંભીર બને છે. તેઓ 2008થી રાજ્યસભાના સભ્ય છે અને તાજેતરમાં 2025માં પણ રાજકારણીઓ અને વેપારીય સંબંધો પર પ્રશ્નો પૂછ્યા છે.

પ્રદૂષણનો કાળો ઘેરો, પન્ના ડેમથી લઈને હવા સુધી

ચેતરીયાના મુખ્ય આક્ષેપોમાં RILના કાર્યોને કારણે થતું પ્રદૂષણ છે. તેમણે કહ્યું, “રિલાયન્સ કંપની પ્રદૂષણ ફેલાવી રહી છે. પન્ના ડેમને બિલકુળ કેમિકલયુક્ત કરી નાખ્યો છે. GPCBના અધિકારીઓ કોઈનું સાંભળતા નથી. ગમે તેટલી અરજીઓ થાય, પણ કોઈ કાર્યવાહી થતી નથી.” આ મુદ્દો જામનગરના સ્થાનિક વાસીઓ માટે લાંબા સમયથી પીડા છે. GPCBના રિપોર્ટ્સ અનુસાર, RILના જામનગર SEZમાં SO2 ઉત્સર્જન અને અન્ય પર્યાવરણીય માપદંડોનું પાલન થવાનું કહેવામાં આવે છે, પરંતુ 2024માં GPCBના રીજનલ ઓફિસમાં આગ લાગવાની ઘટના પછી દસ્તાવેજોના નુકસાનની ચર્ચા થઈ હતી, જે પ્રદૂષણ નિયંત્રણ પર સવાલો ઉભા કરે છે.

જામનગરના મોતીખાવડી અને આસપાસના વિસ્તારોમાં તેલના ટેન્કર્સ અને રિફાઈનરીના કારણે પ્રદૂષણનું બોજ વધુ છે, જે જળ અને હવા બંનેને અસર કરે છે. RILની તરફથી 2023ના એન્વાયર્નમેન્ટ ક્લિયરન્સ કમ્પ્લાયન્સ રિપોર્ટમાં દાવો કરાયો છે કે તેઓ SO2 ઉત્સર્જન, NMHC સ્તરો અને કચરા વ્યવસ્થાપનના તમામ નિયમોનું પાલન કરે છે.

જોકે, સ્થાનિક કાર્યકરો અને પર્યાવરણવાદીઓ આ દાવાઓને ચેલેન્જ કરે છે, ખાસ કરીને પન્ના ડેમ જેવા જળસ્ત્રોતોની સ્થિતિને લઈને.રોજગારીના વચ્ચે બહારના મજૂરો: સ્થાનિકોની અવગણનાઔદ્યોગિક વિસ્તારને કારણે જામનગરમાં ઘડી, રિલાયન્સ, નાયરા અને ટાયર કંપનીઓ જેવા મોટા પ્રોજેક્ટ્સ આવ્યા છે, જે રોજગારીની તકો આપે છે. ચેતરીયા કહે છે, “આ સારી વાત છે, પણ RIL રોજગારીના કાયદાનું પાલન કરતી નથી. બહારના રાજ્યોના મજૂરોને રાખે છે, જેથી સ્થાનિક યુવાનોને તક નથી મળતી.” આ મુદ્દો જામનગરના અર્થતંત્રમાં વ્યાપક છે, જ્યાં RIL જેવી કંપનીઓ હજારો લોકોને રોજગાર આપે છે, પણ સ્થાનિક હિરિંગ પર સવાલો ઉભા થાય છે. RILના વિસ્તાર પ્રોજેક્ટ્સમાં જમીન અધિગ્રહણ દરમિયાન પણ ખેડૂતોના વિરોધના રેકોર્ડ્સ છે, જેમાં નથવાણીની ભૂમિકા પણ ચર્ચામાં આવી હતી.

CSR ફંડનો ‘અદૃશ્ય’ ઉપયોગ: 2100 કરોડ ક્યાં?

સંજય ચેતરીયાએ RILના CSR ફંડ પર પણ તીખા પ્રહારો કર્યા. તેમણે કહ્યું, “રિલાયન્સે કહ્યું કે અમે CSR ફંડમાં 2100 કરોડ વાપર્યા છે, પણ ક્યાં વાપર્યા? આનો હિસાબ પૂનમ બહેન માડમ આપે તો લોકોને રાહત મળે. આ ફંડ જામનગર અને દ્વારકાના બાળકોના હકનો છે. 10 ટકા પણ વાપરી બતાવો તો સારી સ્કૂલો, યુનિવર્સિટી અને અન્ય સુવિધાઓ મળી જશે.” જો કે આ કરોડો રુપિયા ક્યા વપરાયા તેની કોઈ જાણકારી નથી.

જનતાની અવાજ: વિકાસ કે વિનાશ?

ચેતરીયાના આક્ષેપો જામનગરના સામાન્ય લોકોની અસંતોષને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેઓ કહે છે, “જામનગર અને દેવભૂમિ દ્વારકાનું ભવિષ્ય ધૂધળું દેખાઈ રહ્યું છે. અહીંની જનતા એકદમ ગુલામ બની જવાની છે.” આ વાતને લઈને સ્થાનિક વાસીઓમાં ચર્ચા ચાલી રહી છે, પણ RIL અને સરકારની તરફથી હજુ સુધી કોઈ જવાબ નથી આવ્યો. RIL જેવી કંપનીઓ ભારતના કાર્બન ઉત્સર્જકોમાંથી એક છે, જે તેના તેલ-થી-રસાયણ વ્યવસાયથી 60% આવક મેળવે છે, જે પર્યાવરણીય ચિંતાઓ વધારે છે.

આ મુદ્દાઓ પર GPCB, સ્થાનિક વિધાનસભા અને RIL પાસેથી તાત્કાલિક તપાસ અને જવાબની માંગ વધી રહી છે. જો આ આક્ષેપો સાબિત થાય, તો તે જામનગરના વિકાસ મોડલને પડકાર આપશે.