Sunita Williams: અવકાશથી પૃથ્વી પર પાછા ફરવું એટલું સરળ નથી. ત્યારે હવે 8 મહિનાથી અવકાશમાં સ્પેસમાં ફસાયેલા સુનિતા વિલિયમ્સ અને બુચ વિલ્મોરને પાછા લાવવાની કવાયત હાથ ધરાઈ છે. ભારતીય મૂળના અવકાશયાત્રી સુનિતા વિલિયમ્સ અને વિલ્મોરને 8 દિવસ માટે આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક (ISS) માં મોકલવામાં આવ્યા હતા, તેઓ આખરે 12 માર્ચ, 2025 ના રોજ પૃથ્વી પર પાછા ફરવા જઈ રહ્યા છે. તે અને તેમના સાથીદાર બુચ વિલ્મોર અવકાશયાન “સ્ટારલાઇનર” દ્વારા પાછા ફરવાના હતા, પરંતુ ટેકનિકલ ખામીને કારણે મિશન અપેક્ષા કરતાં વધુ મોડું થઈ ગયું છે.
પરિણામ એ આવ્યું કે 8 દિવસની મુસાફરી 8 મહિનામાં ફેરવાઈ ગઈ છે. આટલા લાંબા સમય સુધી માઇક્રોગ્રેવિટીમાં રહેવાને કારણે, હવે તેમના સ્વાસ્થ્ય પર ઘણી અસરો થઈ શકે છે. ચાલો સમજીએ કે અવકાશમાંથી પાછા ફર્યા પછી તેમને કઈ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
આ પણ વાંચોઃ Bihar: ટ્રેનના દરવાજા ખોલવા મુસાફરોને લાકડીઓથી ગોદાટ્યા, સુરતથી ગયેલા શ્રધ્ધાળુએ શું કહ્યું?
1. ચાલવું મુશ્કેલ બની શકે છે:
અવકાશમાં ગુરુત્વાકર્ષણના અભાવે, શરીરના સ્નાયુઓ નબળા પડી જાય છે. શરીરને ત્યાં કોઈ પણ કામ કરવા માટે વધુ મહેનત કરવાની જરૂર નથી કારણ કે બધું હવામાં તરતું રહે છે. પરંતુ આપણે પૃથ્વી પર પાછા ફરતાની સાથે જ શરીરને ગુરુત્વાકર્ષણ સાથે અનુકૂલન સાધવું પડે છે. આ જ કારણ છે કે અવકાશયાત્રીઓને શરૂઆતના થોડા દિવસો ચાલવામાં અને સંતુલન જાળવવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
2. હાડકાં પર અસર:
મહિનાઓ સુધી ISS માં રહેવાથી દર મહિને હાડકાની ઘનતા લગભગ 1% ઓછી થાય છે. ખાસ કરીને પગ, પીઠ અને ગરદનના હાડકાં વધુ પ્રભાવિત થાય છે. આ કારણે, સુનિતાને પાછા ફર્યા પછી શારીરિક પ્રવૃત્તિઓમાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
3. સંતુલન અને સંકલનની સમસ્યાઓ:
આપણા કાન અને મગજમાં વેસ્ટિબ્યુલર સિસ્ટમ નામની એક ખાસ સંતુલન પ્રણાલી શરીરને સ્થિર રાખવામાં મદદ કરે છે. અવકાશમાં લાંબા સમય સુધી રહેવાથી આ સિસ્ટમ પર અસર પડી શકે છે, જેના કારણે સંતુલન જાળવવું મુશ્કેલ બને છે. આવી સ્થિતિમાં, સુનિતાને ઊભા રહેવામાં, ચાલવામાં અને શરીરના વિવિધ ભાગો વચ્ચે સંકલન કરવામાં મુશ્કેલી પડી શકે છે.
4. આંખો પર અસર:
અવકાશમાં શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણને કારણે, શરીરના પ્રવાહી માથા તરફ જાય છે, જે આંખોની પાછળની ચેતાઓ પર દબાણ લાવે છે. આને સ્પેસફ્લાઇટ એસોસિએટેડ ન્યુરો-ઓક્યુલર સિન્ડ્રોમ (SANS) કહેવામાં આવે છે. આનાથી તેમની દ્રષ્ટિ પર અસર પડી શકે છે અને તેમને ચશ્મા પહેરવાની જરૂર પડી શકે છે.
5. સૂક્ષ્મ ગુરુત્વાકર્ષણની આદત:
અવકાશયાત્રીઓ અવકાશમાં મહિનાઓ વિતાવ્યા પછી સૂક્ષ્મ ગુરુત્વાકર્ષણની આદત પામે છે. જો કોઈ વસ્તુ ત્યાં રહી જાય તો તે તરતી રહે છે, પરંતુ પૃથ્વી પર પાછા ફર્યા પછી પણ તેમનું મગજ એ જ રીતે કામ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, શરૂઆતમાં તેઓ અજાણી વસ્તુઓને હવામાં છોડી દે છે, ભૂલી જાય છે કે તેઓ હવે પડી જશે.
6. રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને કિરણોત્સર્ગની અસરો:
અવકાશમાં ઉચ્ચ-સ્તરના કિરણોત્સર્ગના સંપર્કમાં આવવાથી અવકાશયાત્રીઓની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી શકે છે. આનાથી તેમને ચેપ અને અન્ય રોગોનું જોખમ વધી શકે છે. આ ઉપરાંત, લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવાથી ડીએનએમાં ફેરફાર, હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓ અને માનસિક તણાવ જેવા પડકારો પણ આવી શકે છે.
7. અવકાશ એનિમિયા:
એક ચોંકાવનારું સત્ય એ છે કે અવકાશમાં રહેતા હોવાથી, તેમનું લોહી ધીમે ધીમે નબળું પડવા લાગે છે. આને સ્પેસ એનિમિયા કહેવામાં આવે છે. હકીકતમાં, આપણી પૃથ્વી પર શરીર દર સેકન્ડે 20 લાખ લાલ રક્તકણો બનાવે છે અને નાશ કરે છે. પરંતુ જ્યારે કોઈ અવકાશમાં જાય છે, ત્યારે આ સંતુલન ખોરવાઈ જાય છે. નેચર મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, છ મહિનાની અવકાશ યાત્રા દરમિયાન, અવકાશયાત્રીઓનું શરીર દર સેકન્ડે 30 લાખ લાલ રક્તકણોનો નાશ કરવાનું શરૂ કરે છે, જે સામાન્ય કરતા 54% વધુ છે. પૃથ્વી પર પાછા ફર્યા પછી, અવકાશયાત્રીઓ નબળાઈ, થાક અને સુસ્તી અનુભવી શકે છે.
તો સુનિતા વિલિયમ્સ ક્યારે સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ થશે?
પૃથ્વી પર પાછા ફર્યા પછી, અવકાશયાત્રીઓને સામાન્ય જીવનમાં પાછા ફરવામાં 45 દિવસથી લઈને થોડા મહિનાઓ અથવા તો એક વર્ષનો સમય લાગી શકે છે. તે અવકાશમાં કેટલો સમય રહી છે અને તેના શરીર પર તેની કેટલી અસર પડી છે તેના પર આધાર રાખે છે.
સુનિતાના સ્વાસ્થ્ય અંગે ડોક્ટરો પણ સતર્ક છે અને તેમની રિકવરી યોજના માટે એક ખાસ વ્યૂહરચના બનાવવામાં આવી છે. આગામી મહિનાઓમાં, તબીબી દેખરેખ અને શારીરિક ઉપચાર દ્વારા તેમને સામાન્ય સ્થિતિમાં પાછા લાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવશે.
આ પણ વાંચોઃ Gujarat: ST-SCના વિદ્યાર્થીઓને સ્કોલરશિપ ન મળતાં ગુજરાતભરમાં વિરોધ, ભાજપની પાંખ જ સામે પડી
